Obrzęki nóg – jak rozpoznać i radzić sobie z puchnięciem nóg?

Opuchlizna nóg to uciążliwa dolegliwość, która może dotknąć każdego bez względu na wiek. Ten niepozorny objaw może wskazywać na zwykłe odwodnienie, wtedy bardzo łatwo się go pozbyć, ale równie dobrze może być związany z chorobą układu sercowo-naczyniowego, wtedy konieczna jest niezwłoczna konsultacja lekarska.

Jaka jest najczęstsza przyczyna puchnięcia nóg? Kiedy obrzęki nóg powinny zaniepokoić? Co na opuchniętą nogę najlepiej się sprawdzi? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz poniżej. Z dalszej części artykułu dowiesz się też, jakie domowe sposoby na obrzęki warto stosować.

Spis treści:

• Obrzęk nóg – jak powstaje?
• Skąd bierze się obrzęk nóg?
• Jakie objawy mogą towarzyszyć obrzękom nóg?
• Obrzęki kończyn dolnych – leczenie
• Okłady chłodzące
• Kompresjoterapia
• Farmakoterapia
• Ćwiczenia

Obrzęk nóg – jak powstaje?

Spuchnięte nogi bardzo łatwo rozpoznać – kończyny są wyraźnie większe, a skóra jest napięta. Powodem takiego stanu rzeczy jest obrzęk limfatyczny, który polega na tym, że w przestrzeni międzykomórkowej nadmiernie gromadzi się płyn śródmiąższowy bogatobiałkowy¹.

U podstawy obrzęku kończyn dolnych leży niewydolność układu limfatycznego: dynamiczna, mechaniczna lub mieszana. W obrzęku mechanicznym objętość limfy jest prawidłowa. Stosuje się podział na obrzęk pierwotny i wtórny. Do pierwotnego prowadzą wady wrodzone lub rozwojowe naczyń limfatycznych, z kolei wtórny powodują urazy lub choroby powodujące uszkodzenia naczyń limfatycznych².

Najczęstszą przyczyną obrzęku jest niewydolność żylna nóg dynamiczna lub mieszana. Do wystąpienia obrzęku dynamicznego przyczynia się wzrost objętości wytwarzanego płynu tkankowego (nie ma nieprawidłowości naczyń limfatycznych). Wzrost ciśnienia w naczyniach rozciąga ich ścianki i zaburza pracę zastawek. Z kolei w obrzęku mieszanym do uszkodzenia naczyń chłonnych doprowadza większa objętość chłonki².

Skąd bierze się obrzęk nóg?

Opuchnięte kostki u nóg, podobnie jak i kolana czy łydki, są objawem towarzyszącym wielu różnym chorobom. Obrzęk nóg jest charakterystyczny dla chorób układu sercowo-naczyniowego, w tym niewydolności krążenia, zakrzepicy żylnej, zapalenia naczyń limfatycznych oraz zapalenia żył powierzchownych. Czasem jednak występuje przy chorobach bezpośrednio niezwiązanych z układem krążenia jak np. choroby tarczycy czy choroby tkanki łącznej i stawów³. Dlatego właśnie znalezieniem przyczyny dolegliwości powinien zająć się lekarz.

Jakie objawy mogą towarzyszyć obrzękom nóg?

Opuchnięte kostki i spuchnięte stopy zazwyczaj pociągają za sobą także inne dokuczliwe objawy. Najczęściej towarzyszą im takie dolegliwości jak⁴:

• uczucie ciężkości i nadmiernej pełności nóg,
• bolesne skurcze łydek, zwłaszcza nocą,
• żylaki na nogach,
• tępy ból nóg w ciągu dnia,
• teleangiektazje
• przebarwienia skóry goleni,
• owrzodzenia żylne.

Powyższych objawów w żadnym wypadku nie można lekceważyć, ponieważ mogą wskazywać na przewlekłą niewydolność żylną. W razie ich zaobserwowania należy udać się na wizytę do lekarza.

Obrzęki kończyn dolnych – leczenie

Opuchlizna nóg jest bardzo uciążliwa, dlatego wymaga leczenia. Najczęściej w takim przypadku wdrażane jest leczenie zachowawcze⁵, można stosować też domowe sposoby, jak np. okłady z octu na opuchniętą nogę. Z czasem obrzęk powinien zacząć stopniowo ustępować, jeśli jednak tak się nie stanie, a nogi będą jeszcze bardziej puchnąć, należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem, gdyż może świadczyć to o poważnej chorobie i być stanem zagrożenia życia.

Okłady chłodzące

Jeśli spuchnięta noga jest wynikiem urazu, to w pierwszej kolejności zastosować można zimny okład. Do jego wykonania wykorzystać można specjalny kompres chłodzący (do kupienia w aptece), ale równie dobrze sprawdzą się zwykłe mrożonki. Trzeba jedynie pamiętać, by przed przyłożeniem ich do nogi owinąć je np. w bawełnianą ściereczkę, by nie doszło do odmrożenia. Tak samo dobrze sprawdzi się kąpiel w chłodnej wodzie lub polewanie nią spuchniętych partii nogi.

Kompresjoterapia

Co jeszcze powinno pomóc na obrzęki nóg? Bardzo dobre efekty daje kompresjoterapia. Zastosowanie znajdują tutaj różnego rodzaju wyroby uciskowe jak np. rajstopy, pończochy czy nad- i podkolanówki. Korzystać z nich mogą zarówno kobiety, jak i mężczyźni⁵.

Dostępne są produkty uciskowe zapewniające różne stopnie ucisku⁵:

• I – (20-30 mmHg) – zalecane w ramach profilaktyki u osób, które pracują na stojąco,
• II (30-40 mmHg) – polecane osobom z obrzękiem, dużymi żylakami i zmianami skórnymi oraz po operacjach żylaków,
• III (40-50 mmHg) – rekomendowane pacjentom zmagającym się z zaawansowanym stadium niewydolności żylnej,
• IV (50-60 mmHg) – polecane przy obrzękach chłonnych.

Noszenie rajstopy lub pończoch o odpowiednim stopniu ucisku widocznie zmniejsza obrzęki nóg. O pomoc w doborze odpowiedniego wyrobu do kompresjoterapii poprosić można lekarza lub fizjoterapeutę.

Farmakoterapia

Pomocne mogą okazać się również leki na obrzęki nóg bez recepty. Farmakoterapię należy stosować razem z kompresjoterapią i pozostałymi wymienionymi tutaj metodami leczenia. Odpowiednio dobrany lek na opuchnięte kostki zniweluje obrzęk, dodatkowo przyspieszy odpływ krwi żylnej i zmniejszy jej zastój w żyłach oraz wzmocni naczynia krwionośne¹.

Choć wiele leków na obrzęki nóg można kupić w aptece bez recepty, to mimo wszystko przed rozpoczęciem kuracji warto skonsultować się z lekarzem, aby upewnić się, że wybrany produkt jest dla nas odpowiedni. Puchnięcie nóg od kolan w dół należy leczyć przyczynowo. Leki na żylaki nie pomogą na choroby nerek, tak samo, jak leki na choroby tarczycy nie zlikwidują dolegliwości związanych z żylakami.

Ćwiczenia

W terapii obrzęku nóg bardzo ważne są odpowiednio dobrane ćwiczenia usprawniające. Regularnie wykonywane przyczyniają się do zwiększenia powrotu żylnego, a także do poprawy funkcjonowania początkowych naczyń chłonnych i limfatycznych naczyń zbiorczych, co prowadzi do redukcji objętości zalegającego płynu śródmiąższowego¹.

Aby ćwiczenia na opuchnięte nogi przyniosły oczekiwany rezultat, muszą być odpowiednio dobranego do wieku i poziomu sprawności fizycznej, z uwzględnieniem ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Trening nie może być zbyt intensywny, musi odbywać się w pończochach uciskowych i może być wykonywany jedynie do granicy bólu¹.

Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.

Najczęściej zadawane pytania:

1. Od jakich leków puchną nogi?

Obrzęki nóg mogą być skutkiem ubocznym stosowania niektórych leków, które powodują gromadzenie się płynów, szczególnie w kończynach dolnych. Wśród nich znajdują się leki stosowane w terapii hormonalnej, takie jak estrogen i testosteron. Ponadto blokery kanałów wapniowych, przepisywane w przypadku nadciśnienia oraz steroidowe leki przeciwzapalne i immunosupresyjne, często zalecane w terapii chorób autoimmunologicznych, alergii czy astmy. Obrzęki mogą być skutkiem ubocznym przyjmowania niektórych leków przeciwdepresyjnych, przeciwcukrzycowych, NLPZ (niesteroidowych leków przeciwzapalnych) czy niektórych leków stosowanych w przypadku nadciśnienia i niewydolności serca.⁶

2. Czy obrzęki nóg mogą pojawiać się bez powodu, takiego jak choroba?

Obrzęki nóg mogą pojawiać się bez wyraźnej przyczyny chorobowej. Mogą być spowodowane długotrwałym staniem lub siedzeniem, przegrzewaniem się, dietą bogatą w sól, nadmiernym spożyciem alkoholu, a także ciążą. Kobiety mogą doświadczać obrzęków również w związku z cyklem menstruacyjnym. Wpływają na to zmiany hormonalne, szczególnie w ostatniej fazie cyklu. Przyczyną opuchniętych nóg może być nawet stres i zmęczenie. W przypadku nawracających lub utrzymujących się obrzęków warto skonsultować się z lekarzem.^7,8

Bibliografia:

1. Kozikowska J., Łuczak J., Obrzęk limfatyczny – patomechanizm, podział, zasady leczenia, Przewodnik Lekarza, 2001.
2. Gultig O, Miller A, Zoltzer H. Limfologia. Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław 2017.
3. Szczeklik, Gajewski P., Interna Szczeklika. Podręcznik chorób wewnętrznych, Medycyna Praktyczna, Kraków, 2019.
4. Frołow M., Masłowski L., Przewlekła niewydolność żylna, Medycyna Praktyczna, 2021.
5. Bodio M., Szymańska-Pomorska G., Pytel A. i in., Żylaki kończyn dolnych, Gerontologia Współczesna 4/2014, vol. 2.
6. Rymasz E. i in.,, Obrzęki kończyn dolnych – etiopatogeneza, rodzaje, diagnostyka, MEDYCYNA OGÓLNA, 2007, 13 (XLII), 3: https://www.proquest.com/openview/0190f19ef5f606c21222b20c4293b910/1?pq-origsite=gscholar&cbl=5221235
7. In brief: Causes and signs of edema, National Library of Medicine: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK279409/#__NBK279409_dtls__
8. Amandeep Goyal; Austin S. Cusick; Beenish S. Bhutta. Peripheral Edema, National Library of Medicine: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK554452/