Owrzodzenie żylne – diagnostyka i profilaktyka

Owrzodzenie żylne to płytka rana na skórze będąca powikłaniem przewlekłej choroby żył kończyn dolnych. Pojawia się uczucie dyskomfortu, opuchlizna, ból oraz świąd. Owrzodzenia żylne stanowią poważny problem medyczny, ponieważ rany goją się bardzo powoli, przez co są trudne w leczeniu i wykazują tendencję do nawracania. Częstość ich występowania wzrasta wraz z wiekiem. Jak wygląda diagnostyka owrzodzeń żylnych i jakie lekarz może zalecić badania? Jak leczy się tę przypadłość? Odpowiadamy!

Spis treści:

• Co to są owrzodzenia żylne?
• Żylne owrzodzenia goleni – skąd się biorą?
• Objawy owrzodzenia żylnego
• U kogo najczęściej występują owrzodzenia żylne?
• Owrzodzenia żylne – diagnostyka. Jak znaleźć przyczynę owrzodzenia?
• Dostępne metody leczenia owrzodzenia żylnego goleni

Co to są owrzodzenia żylne?

Owrzodzenie żylne podudzi jest jedną z ran przewlekłych, która nie ulega wyleczeniu przez 6-8 tygodni lub której powierzchnia nie zmniejsza się o 20-40% po 2-4 tygodniach leczenia¹. Do jej powstania przyczynia się niedostateczne zaopatrzenie tkanek w tlen i składniki odżywcze. W klasyfikacji ICD-10 schorzenie to znajduje się pod numerem I83.0 – Żylaki kończyn dolnych z owrzodzeniem¹.

Leczenie owrzodzeń żylnych nóg jest długie i żmudne. Rany trzeba cały czas pielęgnować i stosować specjalistyczne opatrunki. Proces gojenia ran może trwać miesiącami. Według statystyk aż w 50% przypadków czas trwania owrzodzenia wynosi powyżej 10 lat, a w 70% zdarzają się nawroty².

Żylne owrzodzenia goleni – skąd się biorą?

Przyczyn owrzodzeń kończyn dolnych jest wiele. Jedną z najczęstszych jest niewydolność żylna, która odpowiedzialna jest za rozwój aż 75% przypadków. U ok. 5-10% chorujących pacjentów występują owrzodzenia tętnicze, a ok. 15% ma do czynienia z owrzodzeniem o mieszanej etiologii tętniczo-żylnej. Owrzodzenia mogą występować także w rzadszych jednostkach chorobowych².

Owrzodzenia żylne to wynik nadciśnienia żylnego występującego w nogach. U człowieka ma miejsce przepływ krwi przez naczynia żylne z tkanek do serca. W normalnych warunkach zachowany jest w nich stały przepływ krwi w odpowiednim kierunku. W niewydolności naczyń żylnych prawidłowy przepływ krwi zostaje zaburzony, przez co dochodzi do zastoju krwi żylnej i powstają obrzęki nóg^3,4.

Objawy owrzodzenia żylnego

Owrzodzenia żylne powstają najczęściej na zmienionej skórze. Obserwuje się scieńczenie skóry, która staje się napięta, błyszcząca, a niekiedy dodatkowo się łuszczy. Skóra staje się ciemniejsza, widoczne są drobne naczynia (teleangiektazje) oraz poszerzone naczynia żylne (żylaki)⁴.

Na łydce lub powyżej kostki widoczne są rany z martwych tkanek. Na początku są małe, z czasem dochodzi do ich powiększenia. Mają żywo czerwony kolor, są płytkie i mają nieregularne brzegi. Jeśli doszło do rozwoju infekcji bakteryjnej, pojawia się bardzo silny ból, zaczerwienienie wokół brzegów rany i nadmierne ocieplenie skóry⁴.

W przypadku zaobserwowania u siebie wymienionych objawów należy udać się do lekarza i wykonać odpowiednie badania.

U kogo najczęściej występują owrzodzenia żylne?

W Polsce prawie 50% kobiet i 40% mężczyzn ma objawy przewlekłej niewydolności żylnej. Same owrzodzenia nie są jednak aż tak częstym powikłaniem. Szacuje się, że dotyczą ok. 0,3% osób w wieku 41–50 lat i aż u 7% osób w wieku 61–70 lat⁴.

Do najczęściej wymienianych czynników rozwoju owrzodzenia żylnego należą²:

• wiek (ryzyko zwiększa się z wiekiem),
• płeć (kobiety chorują częściej niż mężczyźni),
• ciąża,
• przebyta zakrzepica żylna,
• siedzący tryb życia,
• nieodpowiednia pozycja ciała podczas pracy,
• otyłość,
• dieta ubogoresztkowa,
• zaparcia,
• podłoże genetyczne,
• przewlekła obturacyjna choroba płuc.

Owrzodzenia żylne – diagnostyka. Jak znaleźć przyczynę owrzodzenia?

Proces rozpoznania owrzodzenia żylnego można podzielić na kilka etapów²:

1. Wywiad

Lekarz w pierwszej kolejności przeprowadza z pacjentem szczegółowy wywiad, który decyduje o dalszym postępowaniu. Może zadać następujące pytania²:

• od kiedy występują zmiany skórne,
• czy w przeszłości występowały już owrzodzenia,
• jakie dotychczas stosowano leczenie,
• jakie są objawy,
• jak bardzo nasilone są dolegliwości bólowe,
• czy występują choroby współistniejące,
• jakie leki są przyjmowane.

2. Badanie przedmiotowe

Po skończonym wywiadzie specjalista przeprowadza badanie w gabinecie, które obejmuje takie elementy jak²:

• ocena stanu ogólnego,
• ocena stopnia odżywienia,
• badanie tętna obwodowego,
• lokalizacja i wygląd rany,
• ocena skóry i obrzęków,
• ocena usuwanego opatrunku (wysięk, ilość, kolor, zapach).

3. Podstawowe badania laboratoryjne

W dalszej kolejności lekarz zaleci badania. Do najważniejszych należą²:

• morfologia krwi,
• poziom glukozy,
• wskaźniki układu krzepnięcia,
• lipidogram,
• kreatynina,
• albuminy,
• białko całkowite.

4. Diagnostyka

W ramach diagnostyki owrzodzeń zarówno o etiologii żylnej, jak i niedokrwiennej zwykle wykonuje się także badanie USG Doppler. Badanie to umożliwia wizualizację naczyń oraz przepływu krwi, określenie lokalizacji zaburzeń oraz ich umiejscowienia na poszczególnych poziomach krążenia żylnego lub tętniczego².

Dostępne metody leczenia owrzodzenia żylnego goleni

Skuteczne leczenie ran sprowadza się do przywrócenia prawidłowego odpływu krwi z kończyn dolnych. W tym celu stosuje się przede wszystkim leczenie miejscowe, w tym różne maści i kremy oraz specjalne opatrunki, które zmniejszają zastój żylny, a co za tym idzie – także obrzęk, przyspieszając gojenie ran. Trzeba jednak być przygotowanym na to, że rany goją się bardzo powoli, a zaawansowana postać niewydolności żył może utrzymywać się przez wiele lat⁴.

Owrzodzenie żylne – jak leczyć? Dostępne sposoby leczenia to^3,4:

• unoszenie nóg – przyspiesza gojenie i zapobiega powstaniu kolejnych ran. Aby uzyskać efekt terapeutyczny i profilaktyczny, należy unieść nogi powyżej poziomu serca, najlepiej w pozycji leżącej z nogami opartymi u gó Zabieg ten powinien trwać co najmniej pół godziny i powinno się go powtarzać 3-4 razy dziennie;
• ćwiczenia fizyczne – regularne ćwiczenia łydek wspomagają wytłoczenie zalegającej w nich krwi. Zalecane są przede wszystkim codzienne spacery;
• kompresja – zmniejsza nadciśnienie żylne w układzie powierzchownym, przywraca właściwe warunki hydrostatyczne do odpływu krwi z naczyń i zmniejsza zastój żylny;
• terapia uciskowa – zalecana w przypadku chorób układu żylnego i polega na noszeniu odpowiednio dobranych produktów uciskowych (rajstop, pończoch i skarpetek, nie opasek). Terapia zmniejsza dolegliwości bólowe i obrzęk nó Przeciwwskazaniem do terapii uciskowej jest m.in. bakteryjne zapalenie tkanek miękkich okolicy rany;
• leczenie farmakologiczne – odpowiednio dobrane poprawia krążenie w układzie żylnym, łagodzi objawy i przyspiesza gojenie owrzodzeń;
• leczenie miejscowe – obejmuje oczyszczanie rany z martwych tkanek poprzez regularne mycie skóry za pomocą wody z mydłem.

W zaawansowanych przypadkach stosuje się leczenie zabiegowe⁴.

Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.

Bibliografia:

1. Witryna internetowa: https://bml.pl/narzedzia/icd10/ (dostęp: 2022.07.08.).
2. Kubicz M., Owrzodzenia goleni – podstawowe informacje, ConvaTec, 2016.
3. Szewczyk M., Jawień A., Wybrane aspekty zachowawczego leczenia owrzodzeń żylnych, Postępy Dermatologii i Alergologii XXII; 2005/4, 206–212.
4. Ludwikowska K., Owrzodzenie żylne, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2017 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/zakrzepica/wszystkoozakrzepicy/zakrzepicazylna/164237,owrzodzenie-zylne (dostęp: 2022.07.08.)).